ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 21 ਮਾਰਚ 2025 : ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਤੇ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰਿਆ ਉਹ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਕਿਸੇ ਡਰਾਉਣੇ ਸੁਪਨੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ। ਜੇਕਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਪਿਘਲਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਲਾਲਸਾ ਜਲਵਾਯੂ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ 2000 ਤੋਂ 2023 ਦਰਮਿਆਨ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਦੀਵੀ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ 650,000 ਕਰੋੜ ਟਨ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਭਗ ਓਨਾ ਹੀ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 30 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਅੱਜ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ “ਸੰਯੁਕਤ
ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਸ਼ਵ ਜਲ ਵਿਕਾਸ ਰਿਪੋਰਟ 2025 :
ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਵਾਟਰ ਟਾਵਰਜ਼” ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪਹਾੜੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ 200 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਹ ਜਲ ਸਰੋਤ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 70 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਪਹਾੜਾਂ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ, ਬਰਫ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਰਲਡ ਵਾਟਰ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ 25 ਦੇਸ਼ ਹਰ ਸਾਲ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਜਲ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਆਈਪੀਸੀਸੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ 400 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਸਾਲ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ।
ਜਲ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਵਿਸ਼ਵ
ਰਿਪੋਰਟ ਇਹ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 27 ਫੀਸਦੀ ਆਬਾਦੀ, ਯਾਨੀ 220 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਸਾਫ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ, ਭਾਵ ਹਰ ਪੰਜ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਵਿਅਕਤੀ, ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਗਭਗ 58 ਫੀਸਦੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਾ ਵਰਤ ਕੇ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ, ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ 2025 ਨੂੰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਲ ਐਲਾਨਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਈਂਧਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗਰਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਰਫ਼ ਗੁਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਯੂ.ਐੱਮ.ਓ.) ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਸਟੇਟ ਆਫ ਦਿ ਗਲੋਬਲ ਕਲਾਈਮੇਟ 2024 ਵਿੱਚ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਕਾਰਨ, ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਅਚਾਨਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਨੂੰ ਫਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਨਤੀਜੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੇਦਾਰਨਾਥ 'ਚ 2013 'ਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹਾਦਸਾ ਵਾਪਰਿਆ ਸੀ। ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਇਸ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਾਨਾਂ ਨਿਗਲ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਫ਼ਤਾਂ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਅੰਕੜਿਆਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 1.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਫਟਣ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 30 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਇਕੱਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਖ਼ਦਸ਼ਾ ਜਤਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜਾਂ 'ਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖਤਰੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਨ ਪੇਰੂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਗਾਈਡ ਸੌਲ ਲੁਸਿਆਨੋ ਲਿਊਯਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਜਰਮਨ ਊਰਜਾ ਦੀ ਦਿੱਗਜ ਕੰਪਨੀ RWE ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਾਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ : ਉਹਲੇਨਬਰੂਚ
ਵਿਸ਼ਵ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਇਓਸਫੀਅਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਟੀਫਨ ਉਹਲੇਨਬਰੂਚ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। "ਅਸੀਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਅਸੀਂ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲਣ 'ਤੇ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ"।ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ, WGMS ਨੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਨੂੰ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਦੇ ਸਾਊਥ ਕੈਸਕੇਡ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦੀ 1952 ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
